Sawai Gandharva Bhimsen Mahotsav 2024 | सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सव

---

---

सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सवाचा इतिहास: History of Sawai Gandharva Bhimsen Mahotsav

Sawai Gandharva Bhimsen Mahotsav 2024: सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सव म्हणजेच (पूर्वी सवाई गंधर्व संगीत महोत्सव या नावाने तसेच फक्त सवाई या नावाने ओळखला जाई ) या महोत्सवाची सुरुवात 1953 पासून पुण्यामध्ये सुरू झाली .या महोत्सवाच्या आयोजन आर्य संगीत प्रसारक मंडळ करते आणि भीमसेन जोशी यांच्या पुढाकाराने, त्यांचे गुरु सवाई गंधर्व‌ यांच्या जीवन आणि कार्याची स्मरण करण्यासाठी एक स्मृतीसंगित परिषद सुरू करण्यात आली

सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सवाच्या तारखा:

आर्या संगीत प्रसारक मंडळ यांनी 70 व्या सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सवाच्या तारखा जाहीर केल्या . श्रीनिवास जोशी (एक्झिक्युटिव्ह प्रेसिडेंट ऑफ द मंडळ) यांनी पुण्यातील मुकुंद नगर येथील महाराष्ट्रीय मंडळ क्रीडा संकुलात 18 ते 22 डिसेंबर या कालावधीत हा महोत्सव पाच दिवस चालणार असल्याचे प्रसिद्धी पत्रकात म्हटले आहे.

सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सवाची परंपरा: Tradition of Sawai Gandharva Bhimsen Mahotsav

सवाई गंधर्व संगीत महोत्सव दरवर्षी डिसेंबरच्या पहिल्या दोन आठवड्यांत तीन दिवस चालवला जातो. पूर्वी, हा महोत्सव रात्रीभर चालत असे आणि दिवसाची समाप्ती सकाळी होत असे. नंतर, पुणे महापालिकेने कार्यक्रम रात्री १० वाजण्यापूर्वी संपवण्याचा नियम लागू केल्यामुळे कार्यक्रमाच्या वेळापत्रकात बदल झाला. परंपरेनुसार, प्रत्येक महोत्सवाची सुरुवात सवाई गंधर्वांना श्रद्धांजली अर्पण करून केली जाते, ज्यामध्ये पहिल्यांदा शहनाई वादक सकाळी लवकर सादर करतो. पहिल्या दोन दिवसांत, कार्यक्रम दुपारनंतर उशिरा सुरू होतो आणि अधिकृतपणे रात्री १० वाजता संपतो. तिसऱ्या आणि अंतिम दिवशी (पूर्वी शनिवारी, आता बहुतेक रविवारी), कार्यक्रम दोन सत्रांमध्ये आयोजित केला जातो, पहिलं सत्र सकाळी लवकर सुरू होऊन दुपारी संपतं, तर दुसरं सत्र संध्याकाळी सुरू होऊन रात्री १० वाजता संपतं.

सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सवाची अंतिम सादरीकरणाची प्रथा : Finale performance of Sawai Gandharva Bhimsen Mahotsav

पूर्वी सवाई गंधर्व संगीत महोत्सवाचे अंतिम सादरीकरण भीमसेन जोशी करत असत. त्यांच्या निवृत्तीनंतर, किराणा घराण्याचे इतर सदस्यांनी ही जबाबदारी स्वीकारली. २००५ मध्ये संगमेश्वर गुरव आणि २००६ मध्ये जोशींचे प्रमुख शिष्य अंतिम सादरीकरण करत असत. २००७ पासून प्रत्येक महोत्सवाचे समारोप गायिका प्रभा अत्रे यांनी केले आहे.

महोत्सवाचा अधिकृत समारोप संपूर्ण प्रेक्षक आणि शिल्लक असलेल्या कलाकारांनी सवाई गंधर्वांच्या आवाजातील राग भैरवीतील ठुमरी “जमुना के तीर” ऐकून केला जातो. ही ठुमरी त्यांच्या गुरु अब्दुल करीम खान यांनी प्रसिद्ध केली होती आणि त्यांच्या संगीताचे वैशिष्ट्य होते.

हैदराबाद मध्ये सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सव: Sawai Gandharva Bhimsen Mahotsav in Hyderabad 

सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सवाची आवृत्ती देखील हैदराबाद, भारतातील ऐतिहासिक चौमहल्ला पॅलेस येथे आयोजित केला जातो . हे पहिल्यांदा फेब्रुवारी २०१२ मध्ये हैदराबादमध्ये आयोजित करण्यात आला  होता . हे मोहन हेम्माडी आणि अभिजीत भट्टाचार्य यांनी आयोजित केला  होता . पुणे आवृत्तीसारखेच, हैदराबादमध्ये देखील हा वार्षिक कार्यक्रम म्हणून आयोजित करण्याचा निर्णय घेण्यात आला, आणि हा कार्यक्रम संपूर्ण रात्रभर चालण्याची शक्यता होती.परंतु

सवाई गंधर्व महोत्सवाचा हैदराबाद मध्ये विवाद :Controversy of Sawai Gandharva Bhimsen Mahotsav in Hyderabad

सवाई गंधर्व महोत्सवाची सुरुवात अडचणींनी झाली. पोलिसांनी परवानगी नाकारली, ज्यामुळे पहिल्या दिवशीचा कार्यक्रम कमी करावा लागला. पोलिसांनी रात्री १० वाजेपर्यंत मर्यादित परवानगी दिली, ज्यामुळे कलाकारांना निर्धारित वेळेत सादर करण्यासाठी अडचणी आल्या

सवाई महोत्सवाबद्दल इतर माहिती: Sawai Gandharva Bhimsen Mahotsav 2024

सवाई भीमसेन महोत्सव हा भारतातील सर्वात प्रतीक्षा केला जाणारा शास्त्रीय संगीत महोत्सवापैकी एक आहे भारतीय शास्त्रीय संगीतातील प्राख्यात आणि आगामी कलाकारांना एकत्र एकत्र आणून गायन आणि वादन दोन्ही सादरीकरणासाठी व्यासपीठ प्रदान करून देणे या महोत्सवाचा मानस आहे. हा मस्त भारतातील नाहीतर देशभरातील संगीत प्रेमींना आकर्षित करतो.

महोत्सव मधील सहभागी कलाकारांची माहिती व त्याची मांडणी अजून प्रदर्शित केली गेलेली नाही , तरी उत्सवाच्या तारखांच्या पुष्टीकरणांनी आधीच शास्त्रीय संगीत रसिकांमध्ये उत्साहाची निर्माण तयार झाले आहे. कलाकारांबद्दल आणि  वेळापत्रका बद्दल अधिक माहिती लवकरच अपेक्षित आहे.

वाचकांचे विचारले जाणारे प्रश्न:

१) सवाई गंधर्व महोत्सवाला किती वर्षे झाली?

उत्तर: 2024 मध्ये सवाईला सात दशकांची संगीत परंपरा प्राप्त होणार आहे म्हणजेच 70 वर्षे पूर्ण झाली.

२) सवाई महोत्सव कुठे आयोजित केला आहे?

उत्तर: मुकुंद नगर येथील महाराष्ट्रीय मंडळ क्रीडा संकुलात.

३) सवाई गंधर्व महोत्स (२०२४) चा तारखा काय आहेत?

उत्तर: बुधवार दिनांक 18 डिसेंबर ते 22 डिसेंबर 2024 या कालावधीत.

४) सगळे गंधर्व महोत्सवात सहभाग घेतलेल्या कलाकारांची यादी/नावे (२०२४)?

उत्तर: कलाकारांची यादी अद्याप प्रदर्शित करण्यात आलेली नाही ती लवकरच प्रदर्शित करण्यात येईल.

5)सवाई गंधर्व महोत्सवाचा हैदराबाद मध्ये काय विवाद होता ?

उत्तर :हैदराबादमध्ये देखील हा वार्षिक कार्यक्रम म्हणून आयोजित करण्याचा निर्णय घेण्यात आला, आणि हा कार्यक्रम संपूर्ण रात्रभर चालण्याची शक्यता होती.परंतु पोलिसांनी परवानगी नाकारली आणि पोलिसांनी रात्री १० वाजेपर्यंत मर्यादित परवानगी दिली यामुळे कार्यक्रम लवकर उरकन्यात आला .

६)हैदराबाद मध्ये सवाई गंधर्व भीमसेन महोत्सव कधी सुरू करण्यात आला?

उत्तर :पहिल्यांदा फेब्रुवारी २०१२ मध्ये हैदराबादमध्ये आयोजित करण्यात आला  होता . हे मोहन हेम्माडी आणि अभिजीत भट्टाचार्य यांनी आयोजित केला  होता. भारतातील  ऐतिहासिक चौमहल्ला पॅलेस येथे आयोजित केला जातो.

संदर्भ: 1)sawaigandharva instgram page

         2) Wikipedia