दसरा ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक महत्व |Dussehra celebration 2024

Dussehra celebration 2024: साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक मानला जाणारा दसरा हा हिंदू संस्कृतीमधील महत्वाचा सण. हा सण नवरात्रीच्या शेवटी म्हणजे हिंदू कॅलेंडर नुसार आश्विन महिन्याच्या दहाव्या दिवशी साजरा केला जातो.

दसऱ्याला विजयादशमी का म्हणतात? |Dussehra celebration 2024
भारताच्या दक्षिण, पूर्व,ईशान्य आणि उत्तरेचा काही भाग, इथे दसऱ्याला दुर्गा पूजेची समाप्ति होते.ह्या दिवशी दुर्गा देवीने महिषासूर राक्षसाचा वध करून अधर्मावर विजय मिळवला आणि म्हणून ह्या दिवसाला विजयादशमी म्हणले जाते. भारताच्या उत्तर , मध्य,पश्चिम भागामध्ये विजयादशमी या सणाला रामलीला ची समाप्ति होते.भगवान श्री रामाने रावणाशी वध करून असूर वृत्तीवर विजय मिळवला ह्याचे स्मरण ह्या दिवशी केले जाते.

दसरा कसा साजरा होतो? |Dussehra celebration 2024
ह्या सणाला घर स्वच्छ केले जाते, घराच्या दाराला झेंडूच्या फुलांचे आणि आंब्याच्या व आपट्याच्या पानांचे तोरण लावले जाते.माता सरस्वती चे प्रतिक असलेल्या पाटी, पुस्तके आणि विद्या देणाऱ्या वस्तूंचे पूजन केले जाते.
हा सण नेपाळ मध्ये ही साजरा केला जातो. नेपाळ आणि भारतातल्या विविध प्रांतात विविध प्रकारे दसरा साजरा होतो. भारताच्या अनेक भागांमध्ये असूर वृत्तीचे प्रतिक असलेल्या रावणाच्या पुतळ्याला फटक्यांसोबत जाळले जाते. माणसाच्या वाईट वृत्तीला जाळून चांगली वृत्ती वाढीस लागावी असा संदेश ह्यातून दिला जातो.
भारताच्या काही भागांमध्ये विजयादशमीला नदी किंवा समुद्राजवळ देवी दुर्गा, लक्ष्मी, सरस्वती , गणेश आणि कार्तिकेय ह्यांच्या मातीच्या मूर्तींची संगीत आणि मंत्रांसह मिरवणूक काढली जाते आणि नंतर ह्या मूर्ती पाण्यात विसर्जित केल्या जातात.

दसऱ्याला शस्त्र पूजा का केली जाते? |Dussehra celebration 2024
असे म्हणतात की ज्या प्रमाणे पृथ्वीवर चांगल्या शक्तिंसोबत च दुष्ट शक्ती ही नेहमी च वास करत असतात. आणि ह्या दुष्ट शक्तींवर मात करण्यासाठी चांगल्या शक्तींना शस्त्रसज्ज असावे लागते. दुर्गा देवीने महिषासूराचा आणि भगवान श्री रामांनी रावणाचा वध केला हे ह्याच गोष्टीचे उदाहरण आहे. म्हणून च दसऱ्याच्या दिवशी शस्त्रांची पूजा केली जाते.

दसऱ्याला आपट्या ची पाने सोने म्हणून का देतात?
दसऱ्याच्या दिवशी आपट्याची पाने एकमेकांना वाटून ‘ सोने घ्या आणि सोन्यासारखे रहा ‘ असे म्हणले जाते आणि सुख समृद्धीची सदिच्छा दिली जाते. ही आपट्या ची पाने सोने म्हणून देण्यामागे ही एक कहाणी आहे. वरतंतू नावाच्या ऋषिंकडे कौत्स नावाचा शिष्य वेदाभ्यास करत असे, कौत्साने वरतंतू ऋषींना दक्षिणा काय द्यावी हे विचारले. वरतंतू ऋषींनी त्यास नकार दिला परंतु गुरूंनी दक्षिणा घ्यावी असा कौत्साने हट्ट धरला तेव्हा वरतंतू ऋषींनी काहीसे वैतागून ‘ तू १४ विद्या शिकलास मग १४ सुवर्णमुद्रा आणून दे ‘ असे म्हणले. ऋषींना वाटले की कौत्स आपला हट्ट सोडून देईन पण कौत्स दानशूर म्हणून परिचित असलेल्या रघुराजांकडे गेला. रघु राज म्हणजे इक्षवाकु कुळातील, भगवान श्री राम, लक्ष्मण आणि दशरथांचे पूर्वज. रघुराजाने त्याचे स्वागत व विचारपूस केली. तेव्हा कौत्स ने त्याची पूर्ण कहाणी सांगितली. रघुरजांना काय करावे हा प्रश्न पडला, कारण संपूर्ण पृथ्वी जिंकल्यावर त्यांनी विष्वयज्ञ करून सगळी संपत्ती गोरगरिबांमध्ये वाटली होती. रघुरजांनी ३ दिवसांची मुदत मागून मग कुबेरावर स्वारी करण्याचे ठरवले . हे कुबेराला समजताच त्याने सुवर्णमुद्रांचा पाऊस पाडला . रघुराजाकडे पुन्हा संपत्ती आली आणि त्यांनी ती सर्व कौत्साला दान केली. तेव्हा कौत्स ने त्यातील फक्त १४ कोटी सुवर्णमुद्रा च घेतल्या आणि बाकी रघुराजांना पुन्हा दिल्या. कुबेराने देखील एकदा दिलेल्या मुद्रा पुन्हा घेण्यास नकार दिला मग उर्वरित सर्व सोन्याच्या मुद्रा आपट्याच्या आणि शमीच्या झाडाखाली ठेवण्यात आल्या. कौत्साने त्या गावातल्या सर्व लोकांना लुटून घरी नेण्यास सांगितल्या आणि तो दसऱ्याचा दिवस होता. त्यामूळे दसऱ्याला आपट्याची पाने सोने म्हणून वाटण्याची प्रथा प्रचलित झाली. आपट्याच्या पानांचे आयुर्वेदात ही मोठे महत्व आहे.

दसऱ्याला शमीच्या झाडाचे/पानांचे पूजन का केले जाते | Dussehra celebration 2024
पुरणांनुसर पांडवांना १२ वर्षांचा वनवास आणि १ वर्षांचा अज्ञातवास झाला होता. आपला वनवास पूर्ण करून व अज्ञातवास सूरू होण्यापूर्वी त्यांनी आपली अस्त्र शस्त्र शमीच्या झाडाखाली लपवली आणि ते विराट राजाकडे वेश बदलून अज्ञातवासासाठी निघून गेले. अज्ञातवास पूर्ण झाल्यावर आपल्या अस्त्र शस्त्रांचे रक्षण केल्या बद्दल त्यांनी शमीच्या झाडाची व पानांची पूजा केली आणि हया प्रसंगाच्या स्मरणार्थ दसऱ्याच्या दिवशी शमीच्या झाडाची व पानांची पूजा केली जाते.

रतन टाटा यांच्या बद्दल जाणून घ्या

साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक मानला जाणारा दसरा हा हिंदू संस्कृतीमधील महत्वाचा सण. हा सण नवरात्रीच्या शेवटी म्हणजे हिंदू कॅलेंडर नुसार आश्विन महिन्याच्या दहाव्या दिवशी साजरा केला जातो.